ÞRÝSTINGSSÁRAVARNIR

• Geta til hreyfingar er lítil t.d. vegna lömunar, langvarandi veikinda eða skurðaðgerða.
• Löngum tíma er varið í rúmi, í stól eða í hjólastól án þess að hagræða sér.
• Fólk skynjar ekki sársauka eða óþægindi og skiptir því ekki um stellingu eins og þarf.
• Notuð eru sterk verkjalyf eða slævandi lyf .
• Raki liggur við húð vegna svita, þvags eða hægða.
• Of lítið er borðað miðað við þarfir eða fæði er einhæft.
• Fólk er grannholda eða í yfirþyngd.
• Húð er viðkvæm, til dæmis hjá öldruðum. 

• Þegar einstaklingur er í hættu á að fá þrýstingssár er nauðsynlegt að bregðast við því strax. Það eru einkum fimm atriði sem leggja þarf áherslu á til að koma í veg fyrir þrýstingssár.

HAMUR er skammstöfun fyrir þessa fimm atriði:

• H - Hreyfa
• A -  Athuga húð
• M - Matur, vökvi og næring
• U - Undirlag
• R - Raki

• Þrýsingssáravarnir - fræðslubæklingur

Hreyfing er mikilvæg til að forðast viðvarandi þrýsting á húð og undirliggjandi vefi. Fólk sem ekki hreyfir sig nóg þarf að fá aðstoð við það.
Eftirfarandi er ráðlagt:

• Fara reglulega fram úr rúmi, sitja til borðs við máltíðir og standa reglulega upp úr stól.
• Hagræða sér reglulega þegar setið er í stól til að breyta þrýstingi, helst ekki sjaldnar en á 15 mínútna fresti.
• Skipta reglulega um stellingu í rúmi, ekki sjaldnar en á tveggja klukkustunda fresti yfir daginn. Snúningslök og rúmgrindur geta auðveldað hreyfingu. Sniðugt getur verið að láta símann minna sig á að breyta um stellingu.
• Hafa höfðalag helst ekki mikið hækkað nema stuttan tíma í einu því það reynir mikið á húð yfir spjaldhrygg. Sumir sjúklingar þurfa þó að hafa hátt undir höfði vegna sjúkdómsástands.
• Heilbrigðisfagfólk veitir ráðgjöf um hreyfingu, legustellingar, setu í stól, notkun stuðningspúða og annarra hjálpartækja, í samræmi við þarfir hvers og eins.

Ráðlagt er að skoða og meta ástand húðar sem er í hættu a.m.k. tvisvar á sólarhring til að athuga hvort eftirfarandi sé til staðar:

• Roði eða blámi sjáist.
• Húð sé glansandi, bólgin, heit eða köld.
• Sár, blöðrur eða fleiður sjáist.

Mynd: Rauðu doppurnar sýna húðsvæði þar sem hætta er á að þrýstingssár myndist, t.d. á hælum, olnbogum, setbeinum, spjaldhrygg og rófubeini.

Látið heilbrigðisfagfólk vita ef grunur vaknar um að þrýstingssár sé að myndast.

• Ráðlagt er að borða fjölbreytt fæði sem er ríkt af orku og próteini. Prótein er mikilvægt næringarefni til að viðhalda vöðvum og til að sár grói. Prótein er meðal annars í fiski, kjöti, eggjum, mjólkurvörum og baunum.
• Ráðlagt er að drekka næringardrykki ef illa gengur að nærast með hefðbundum mat.
• Hægt er að kaupa næringardrykki í apótekum. Læknir eða næringarfræðingur getur sótt um niðurgreiðslu fyrir næringardrykkjum hjá Sjúkratryggingum Íslands að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.
• Vökvaþörf einstaklinga er breytileg en ágætt viðmið er 1600 ml (um 8 glös) á dag fyrir konur og 2000 ml (um 10 glös) á dag fyrir karla.
• Þörf er á meiri vökva við sótthita, uppköst, niðurgang eða aukinn svita.

Dýnur, sessur og annað undirlag er mikilvægur þáttur í því að koma í veg fyrir þrýstingssár.

• Rúmdýna þarf að vera þægileg og hafa þann eiginleika að dreifa þrýstingi. Mikilvægt er að láta starfsfólk vita ef dýna er óþægileg.
• Sérhannaðar loftdýnur og sérstakar stólsessur hjálpa til við að dreifa þrýstingi og draga úr hættu á þrýstingssárum.
• Koddar og sérstakar hælahlífar koma að gagni við að fyrirbyggja þrýstingssár á hælum með því að lyfta hælum frá dýnu.
• Lök þurfa að vera slétt því krumpur í þeim geta valdið óþarfa þrýstingi á húð.
• Forðast ætti þröngar teygjur, þykka sauma og krumpur í fatnaði sem geta valdið þrýstingi á húð.

• Halda þarf húð hreinni og forðast að raki s.s. þvag, hægðir eða sviti liggi við húð því raki veikir húð og eykur hættu á þrýstingssárum.
• Mikilvægt er að skipta um rakan fatnað, rúmfatnað eða bleiu.
• Mælt er með að hreinsa húð með mildri sápu, hreinsikremi eða hreinsifroðu og nota rakakrem eða húðverndandi áburði eftir þörfum.
• Mælt er með reglulegum salernisferðum hjá sjúklingum með þvagleka.