Um þessar mundir er að ljúka þriggja ára meðferðarátaki heilbrigðisyfirvalda gegn lifrarbólgu C. Um er að ræða einstakt verkefni á heimsvísu, þar sem stjórnvöld lögðu verkefninu til sérstakt fjármagn í þrjú ár, allt að 450 milljónir króna, og lyfjafyrirtækið Gilead lagði til án endurgjalds lyf til meðferðar allra sjúkratryggðra einstaklinga sem smitaðir eru af lifrarbólguveiru C, að áætluðu verðmæti 10 milljarðar króna.
Þverfaglegt samstarf
Miðstöð verkefnisins er á Landspítala, en Sjúkrahúsið Vogur er lykilsamstarfsaðili. Sóttvarnarlæknir hefur yfirumsjón með verkefninu. Meðferðarátakið byggir á þverfaglegu samstarfi fjölda aðila þar sem saman fer lyfjameðferð ásamt öflugu forvarnarstarfi, fíknmeðferð og skaðaminnkunaraðgerðum.
Viðamikil vísindarannsókn
Auk veigamikils lýðheilsuátaks er um viðamikla vísindarannsókn að ræða þar sem greind verða langtímaáhrif átaksins á sjúkdómsbyrði, notkun heilbrigðisþjónustu og kostnað við heilbrigðisþjónustu til framtíðar. Ljóst er að margvíslegan lærdóm má draga af þessu verkefni hvað varðar skipulag og framkvæmd forvarna og annarra lýðheilsuaðgerða.
Útrýming lifrarbólgu c á heimsvísu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) hefur sett þjóðum heims það takmark að útrýma lifrarbólgu C sem meiriháttar heilbrigðisvá árið 2030. Í því felst 80% fækkun nýrra tilfella og 65% lækkun dánartíðni. Til að ná þessum markmiðum er talið að meðhöndla þurfi 80% smitaðra og að 90% þeirra sem fá lyfjameðferð læknist. Ísland telst nú leiðandi meðal þjóða heims í að ná þessum markmiðum.
Málþing á læknadögum
Af þessu tilefni var efnt til málþings á Læknadögum mánudaginn 21. janúar, sem bar yfirskriftina "Útrýming lifrarbólgu C: Íslenska forvarnarverkefnið í kastljósi umheimsins". Heilbrigðisráðherra, Svandís Svavarsdóttir ávarpaði málþingið og Margaret Hellard, smitsjúkdómalæknir frá Melbourne í Ástralíu, hélt svo fyrirlesturinn "The global elimination of hepatitis C. Not just a fool's errand – lessons learnt from Iceland, Australia and beyond." Í Ástralíu er nú rekið umfangsmikið átak gegn lifrarbólgu C og Margaret er leiðandi á heimsvísu á sviði veirulifrarbólgu sem lýðheilsuvandmáls og sinnir ráðgjöf víða um heim. Hún hefur meðal annars verið ráðgefandi við meðferðarátakið á Íslandi. Á málþinginu verður auk þess rætt um árangur meðferðarátaksins, hvaða lærdóm hægt er að draga af því með tilliti til heilbrigðisþjónustu fyrir fólk sem sprautar sig með vímuefnum í æð og áhrif verkefnisins á lýðheilsu.
Meðferðarátakið hefur haft mikil áhrif
Á þriggja ára tímabili frá því að meðferðarátakið hófst hefur eftirfarandi árangur náðst.
- Öllum sem smitaðir eru af lifrarbólgu C hefur verið boðin lyfjameðferð.
- Yfir 95% þeirra sem eru með þekkt smit hafa þáð lyfjameðferð.
- Átakið hefur haft gríðarleg áhrif á algengi sjúkdómsins. Sérstaklega er áhugavert hve góður árangur hefur náðst meðal áhættuhópa á borð við fólk sem sprautar sig með vímuefnum í æð og fanga.
- Um 90% sjúklinga hafa sögu um að sprauta sig með vímuefnum í æð og rúmlega 30% eru í virkri neyslu.
Um lifrarbólgu c
Lifrarbólga C er alvarlegur, langvinnur bólgusjúkdómur í lifur sem leitt getur til skorpulifrar, lifrarbilunar og lifrarkrabbameins. Lifrarbólga C er ein algengasta orsök skorpulifrar á Vesturlöndum og algeng ástæða lifrarígræðslu. Talið er að í heiminum séu um 70 milljónir einstaklinga smitaðir. Sjúkdómurinn smitast með líkamsvessum, svo sem þegar nálum er deilt við vímuefnaneyslu í æð, með kynmökum og við blóðgjöf. Stór hluti þeirra sem fá lifrarbólgu C eru einstaklingar sem sprauta sig með vímuefnum. Sjúkdómurinn er tiltölulega algengur meðal fanga. Nútímalyf við sjúkdómnum eru mjög virk: 12 vikna töflumeðferð leiðir til lækningar í meira en 95 % tilvika. Fyrir upphaf meðferðarátaksins var talið að 800-1000 einstaklingar væru smitaðir hér á landi.
Sjá nánar frétt um verkefnið:
https://www.facebook.com/Landspitali/videos/665201777210291/